Inwentaryzacja hibernujących nietoperzy to najprostszy sposób na określenie ich liczebności i składu gatunkowego na danym terenie. Z tego powodu już wczesną jesienią chiropterolodzy na terenie całego kraju rozpoczynają zimowe liczenia. Również Sekcja Teriologiczna Koła Leśników Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przeprowadziła wiele zimowych inwentaryzacji nietoperzy. Oprócz regularnego monitoringu na terenie Poznania odbyły się również 3 obozy zimowe. Członkowie Sekcji odwiedzili parki narodowe Ojcowski i Drawieński oraz Międzyrzecki Rejon Umocniony.
Dlaczego nietoperze hibernują?
Wszystkie krajowe gatunki nietoperzy są owadożerne. Z tego powodu, kiedy nadchodzi zima i spada aktywność owadów, naszym latającym ssakom zaczyna brakować pokarmu. Żeby przetrwać ten okres muszą zapaść w tzw. „sen zimowy”. Wcześniej konieczne jest do tego odpowiednie przygotowanie. Nietoperze bardzo intensywnie się odżywiają, aż tłuszcz będzie stanowił około 20-30% masy ich ciała. Po pierwszych przymrozkach zapadają w odrętwienie. Ich tętno spada z ok. 250 do 40 (lub nawet mniej) uderzeń/minutę. Duże zagrożenie stanowi nieoczekiwane wybudzenie nietoperza. Każda taka sytuacja kosztuje go bardzo dużo energii, przez co spala swoje „zapasy”. Niekontrolowane wybudzenia z hibernacji są często przyczyną śmierci nietoperzy, ponieważ podczas zimy nie są one w stanie znaleźć odpowiedniej ilości pożywienia, aby ponownie odbudować zapasy energii.
Zimowy monitoring nietoperzy na terenie Poznania i „Dekada”
Zimowy nietoperzowy maraton co roku rozpoczynamy już w październiku od regularnych liczeń nietoperzy w Forcie VIa. Członkowie Sekcji średnio co dwa tygodnie odwiedzają pozostałości fortu i odnotowują zimujące tam nietoperze. Jest to idealny wstęp do tego, co czeka na nas na przełomie stycznia i lutego. W tym czasie odbywa się tzw. „Dekada”, czyli zimowy spis nietoperzy na terenie Poznania. W krótkim okresie czasu całe miasto zostaje sprawdzone. Dzięki temu otrzymujemy dość wiarygodne informacje o stanie chiropterofauny. Członkowie Sekcji oprócz Fortu VIa na liście zadań mają Fort IIIa (obecnie znajduje się tam krematorium), schron przeciwlotniczy w Parku Sołackim, schron znajdujący się w okolicach Ronda Obornickiego oraz niewielkie schrony znajdujące się przy ul. Kościelnej.
Drawieński Park Narodowy
W dniach 25-27 stycznia już po raz kolejny odbył się zimowy obóz w Drawieńskim Parku Narodowym. Skontrolowaliśmy 17 obiektów, większość z nich to bunkry będące pozostałością umocnień Wału Pomorskiego, ale nie pominęliśmy również starych piwnic, a nawet sprawdziliśmy 2 studnie. Sprawdzenie tych ostatnich wymagało użycia specjalnego sprzętu stosowanego we wspinaczce. W tym roku odnotowaliśmy 191 osobników. Najliczniej spotykane były nocki Natterera (Myotis nattereri), gacki brunatne (Plecotus auritus) oraz nocki rude (Myotis daubentonii). Nie zabrakło również mopków zachodnich (Barbastella barbastellus).
Ojcowski Park Narodowy
Zimowa sesja egzaminacyjna to bardzo stresujący czas dla studentów. Nam ona nie przeszkadza w tym, aby udać się na południe naszego kraju. Na przełomie stycznia i lutego (31.01-03.02) członkowie Sekcji Teriologicznej KL UPP już po raz 31 odwiedzili Ojcowski Park Narodowy w celu wykonania zimowej inwentaryzacji chiropterologicznej. W tym roku skontrolowalismy 17 obiektów, z czego 16 stanowiły jaskinie. Odnotowaliśmy 639 nietoperzy należących do 10 z 27 krajowych gatunków. Nie było zaskoczeniem, że większość z nich, bo aż 88% stanowiły podkowce małe (Rhinolophus hipposideros). Poza tym stwierdziliśmy: nocki duże (Myotis myotis), nocki orzęsione (Myotis emarginatus), nocki rude (Myotis daubentonii), nocki łydkowłose (Myotis dasycmene), nocki wąsatki/Brandta (Myotis mystacinus/brandtii), mroczka późnego (Eptesicus serotinus), gacki brunatne (Plecotus auritus) oraz mopki zachodnie (Barbastella barbatellus).
Międzyrzecki Rejon Umocniony
Ostatni na liście zadań był Międzyrzecki Rejon Umocniony. Główny system kanałów stanowi jedno z największych w Europie zimowisk nietoperzy. Co roku odnotowuje się tam ok. 30 tys. hibernujących osobników. Członkowie Sekcji sprawdzają otaczające ten słynny system wolnostojące obiekty. W dniach 22-24 lutego skontrolowaliśmy 29 bunkrów. Odnotowaliśmy 577 osobników. Prawie 40% stanowiły mopki zachodnie (Barbastella barbatellus).
Podsumowanie
Łącznie w sezonie zimowym 2018/2019 sprawdziliśmy 75 obiektów, w tym 52 bunkry i schrony, 17 jaskiń, 2 forty, 2 studnie oraz 2 piwnice. Odnotowaliśmy łącznie 2 032 nietoperze należące do 14 z 27 krajowych gatunków nietoperzy.
Koniec zimy nie oznacza dla nas wolnego. Rozpoczynamy letni sezon badań. Czeka nas wywieszanie schronów dla nietoperzy, odłowy oraz kontrola schronień letnich.