Inwentaryzacja hibernujących nietoperzy to najprostszy
sposób na określenie ich liczebności i składu gatunkowego na danym terenie. Z
tego powodu już wczesną jesienią chiropterolodzy na terenie całego kraju
rozpoczynają zimowe liczenia. Również Sekcja Teriologiczna Koła Leśników
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przeprowadziła wiele zimowych inwentaryzacji
nietoperzy. Oprócz regularnego monitoringu na terenie Poznania odbyły się
również 3 obozy zimowe. Członkowie Sekcji odwiedzili parki narodowe Ojcowski i
Drawieński oraz Międzyrzecki Rejon Umocniony.
Dlaczego nietoperze hibernują?
Wszystkie krajowe gatunki nietoperzy są owadożerne. Z
tego powodu, kiedy nadchodzi zima i spada aktywność owadów, naszym latającym
ssakom zaczyna brakować pokarmu. Żeby przetrwać ten okres muszą zapaść w tzw.
„sen zimowy”. Wcześniej konieczne jest do tego odpowiednie przygotowanie.
Nietoperze bardzo intensywnie się odżywiają, aż tłuszcz będzie stanowił około
20-30% masy ich ciała. Po pierwszych przymrozkach zapadają w odrętwienie. Ich
tętno spada z ok. 250 do 40 (lub nawet mniej) uderzeń/minutę. Duże zagrożenie
stanowi nieoczekiwane wybudzenie nietoperza. Każda taka sytuacja kosztuje go
bardzo dużo energii, przez co spala swoje „zapasy”. Niekontrolowane wybudzenia
z hibernacji są często przyczyną śmierci nietoperzy, ponieważ podczas zimy nie są
one w stanie znaleźć odpowiedniej ilości pożywienia, aby ponownie odbudować
zapasy energii.
Zimowy monitoring nietoperzy na terenie Poznania i „Dekada”
Zimowy
nietoperzowy maraton co roku rozpoczynamy już w październiku od regularnych liczeń
nietoperzy w Forcie VIa. Członkowie Sekcji średnio co dwa tygodnie odwiedzają
pozostałości fortu i odnotowują zimujące tam nietoperze. Jest to idealny wstęp
do tego, co czeka na nas na przełomie stycznia i lutego. W tym czasie odbywa
się tzw. „Dekada”, czyli zimowy spis nietoperzy na terenie Poznania. W krótkim
okresie czasu całe miasto zostaje sprawdzone. Dzięki temu otrzymujemy dość
wiarygodne informacje o stanie chiropterofauny. Członkowie Sekcji oprócz Fortu
VIa na liście zadań mają Fort IIIa (obecnie znajduje się tam krematorium),
schron przeciwlotniczy w Parku Sołackim, schron znajdujący się w okolicach
Ronda Obornickiego oraz niewielkie schrony znajdujące się przy ul. Kościelnej.
Drawieński Park Narodowy
W dniach
25-27 stycznia już po raz kolejny odbył się zimowy obóz w Drawieńskim Parku
Narodowym. Skontrolowaliśmy 17 obiektów, większość z nich to bunkry będące
pozostałością umocnień Wału Pomorskiego, ale nie pominęliśmy również starych
piwnic, a nawet sprawdziliśmy 2 studnie. Sprawdzenie tych ostatnich wymagało
użycia specjalnego sprzętu stosowanego we wspinaczce. W tym roku odnotowaliśmy
191 osobników. Najliczniej spotykane były nocki Natterera (Myotis nattereri), gacki brunatne (Plecotus auritus) oraz nocki rude (Myotis daubentonii). Nie zabrakło również mopków zachodnich (Barbastella barbastellus).
Ojcowski Park Narodowy
Zimowa sesja
egzaminacyjna to bardzo stresujący czas dla studentów. Nam ona nie przeszkadza
w tym, aby udać się na południe naszego kraju. Na przełomie stycznia i lutego
(31.01-03.02) członkowie Sekcji Teriologicznej KL UPP już po raz 31 odwiedzili
Ojcowski Park Narodowy w celu wykonania zimowej inwentaryzacji
chiropterologicznej. W tym roku skontrolowalismy 17 obiektów, z czego 16 stanowiły
jaskinie. Odnotowaliśmy 639 nietoperzy należących do 10 z 27 krajowych
gatunków. Nie było zaskoczeniem, że większość z nich, bo aż 88% stanowiły
podkowce małe (Rhinolophus hipposideros).
Poza tym stwierdziliśmy: nocki duże (Myotis
myotis), nocki orzęsione (Myotis
emarginatus), nocki rude (Myotis
daubentonii), nocki łydkowłose (Myotis
dasycmene), nocki wąsatki/Brandta (Myotis
mystacinus/brandtii), mroczka późnego (Eptesicus
serotinus), gacki brunatne (Plecotus
auritus) oraz mopki zachodnie (Barbastella
barbatellus).
Międzyrzecki Rejon Umocniony
Ostatni na
liście zadań był Międzyrzecki Rejon Umocniony. Główny system kanałów stanowi
jedno z największych w Europie zimowisk nietoperzy. Co roku odnotowuje się tam
ok. 30 tys. hibernujących osobników. Członkowie Sekcji sprawdzają otaczające
ten słynny system wolnostojące obiekty. W dniach 22-24 lutego skontrolowaliśmy
29 bunkrów. Odnotowaliśmy 577 osobników. Prawie 40% stanowiły mopki zachodnie (Barbastella barbatellus).
Podsumowanie
Łącznie w sezonie zimowym 2018/2019 sprawdziliśmy 75
obiektów, w tym 52 bunkry i schrony, 17 jaskiń, 2 forty, 2 studnie oraz 2
piwnice. Odnotowaliśmy łącznie 2 032 nietoperze
należące do 14 z 27 krajowych gatunków nietoperzy.
Koniec zimy
nie oznacza dla nas wolnego. Rozpoczynamy letni sezon badań. Czeka nas
wywieszanie schronów dla nietoperzy, odłowy oraz kontrola schronień letnich.